Nhiều trường hợp điều trị viêm, sốt không hiệu quả do sự nhìn nhận chưa đúng về vi khuẩn và virut. Đây là 2 tác nhân chính trong các bệnh do nhiễm khuẩn, dễ bị đánh đồng, dẫn đến việc sử dụng thuốc không mạng lại lợi ích gì cho người bệnh.
Nhằm nâng cao hiệu quả trong quá trình điều trị, việc phân định rõ nguyên nhân do vi khuẩn hay virut có yếu tố quyết định hàng đầu. Vậy vi khuẩn và virut khác nhau như thế nào, khi nào cần sử dụng thuốc? Mời bạn đọc cùng tìm hiểu chi tiết.
Vi khuẩn – Virut: phát âm gần giống nhưng khác biệt cực nhiều
Đều kích thước rất nhỏ, sinh sản nhanh và gây bệnh trong thời gian ngắn… Tất cả chúng ta đều có thể mắc bệnh thông qua tiếp xúc với chúng qua môi trường nước, không khí, đất, thực phẩm… Chúng có thể gây bệnh từ nhẹ đến nặng, thậm trí nhiều loại trở thành đại dịch gây tử vong cao như Covid-19. Vì vậy việc phân định được vi khuẩn hay virus cũng như xác định được chủng có ý nghĩa quan trọng trong quá trình điều trị và dùng thuốc.
Vi khuẩn là gì?
Được biết đến với các tên: sinh vật nhân sơ, sinh vật đơn bào, vi khuẩn có thể sống ở môi trường bên ngoài và bên trong cơ thể. Vi khuẩn là nhóm sinh vật đơn bào không có nhân chiếm số lượng đông đảo nhất trong sinh giới. Chúng có nhiều hình dạng khác nhau, hình que, hình cầu, hình xoắn, một số còn có lôi roi giống như chiếc đuôi giúp chúng di chuyển.
Vi khuẩn rất có hại nhưng cũng có nhiều chủng mang lại lợi ích lớn cho con người. Mối hại như việc chúng gây ra đủ thứ bệnh tật viêm nhiễm khắp các cơ quan trong cơ thể, mụn nhọt, nhiễm trùng vết thương, vết mổ…
Vi khuẩn cũng có nhiều lợi ích, nhiều loại trong đường ruột giúp tiêu hóa thức ăn, ngăn ngừa các bệnh về đường ruột, và còn đóng vai trò miễn dịch. Vi khuẩn ở đại tràng còn giúp tổng hợp vitamin K nữa. Các vi khuẩn trong môi trường giúp đất đai màu mỡ hơn, giúp tạo nên các loại phân bón vi sinh để cải tạo đất.
Virut là gì?
Điểm khác quan trọng, virut không thể sống ở môi trường bên ngoài, phải cần vật chủ để tồn tại và nhân lên. Vi khuẩn còn có lúc mang lại lợi ích, virus thì không, ngoài ra bệnh do virus gây ra có mức độ nguy hại cao, dễ thành dịch và tỷ lệ tử vong cao.
COVID-19 đang ảnh hưởng nghiêm trọng sức khỏe và tính mạng của người dân trên toàn cầu.
Virus là các tiểu phần không có cấu trúc tế bào. Chúng gồm các chuỗi đơn hoặc chuỗi kép acid nucleic và một vỏ protein bao quanh vật liệu di truyền là AND (axit deoxyribonucleic) hoặc ARN (axit ribonucleic). Hiện nay vẫn còn các tranh cãi trong cộng đồng khoa học về việc liệu virut có phải là một tổ chức sống hiện hữu hay không. Những người tán thành xem nó là một dạng sống đơn giản nhất mà con người biết tới. Chúng chủ yếu liên quan đến các bệnh tật, đặc biệt là các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như ebola, MERS-CoV, cúm, sốt xuất huyết…
Khác biệt cần nắm rõ
Kích thước của virut nhỏ hơn vi khuẩn từ 10 đến 100 lần. Vi khuẩn có thể tự sống, sinh sản vô tính bằng nhân đôi, trong khi virus cần có vật chủ là con người, động vật, thực vật để sống và nhân lên. Trong khi virut chỉ có vỏ protein, không có vách tế bào hay ribosom, còn vi khuẩn có ribosom và vách cứng tạo thành bởi peptidoglycan. Trong khi ARN và ADN của virut được bao trong vỏ protein, thì vật liệu di truyền của vi khuẩn lại trôi nổi trong bào tương. Bào tương của vi khuẩn được tạo thành bởi các enzyme, các chất dinh dưỡng, chất thải, và khí được bao trong vách tế bào và màng tế bào.
Cả virut và vi khuẩn đều gây bệnh, tuy nhiên nhiễm trùng do vi khuẩn đa phần là nhiễm trùng khu trú tại một hay một vài vị trí trên cơ thể, trong khi virut thường gây nhiễm trùng toàn thân.
Tiêu diệt chúng bằng cách nào?
Kháng sinh chỉ được sử dụng khi tác nhân gây bệnh là do vi khuẩn. Có thể uống điều trị toàn thân hoặc điều trị tại vị trí tổn thương do nhiễm khuẩn bằng bôi, dán… Ngoài ra có thể kết hợp thuốc kháng viêm, hạ sốt để tăng hiệu quả.
Trường hợp nhiễm khuẩn do virus thì kháng sinh không có tác dụng, cần loại thuốc kháng virus riêng. Khác với kháng sinh có thể dùng cho nhiều loại nhiễm khuẩn, thuốc kháng virus thường chỉ có tác dụng cho từng loại cụ thể đã được nghiên cứu. Khi chưa xác định được cụ thể loại virus thì chỉ cần điều trị triệu chứng như viêm, sốt… kết hợp với các loại kháng virus tự nhiên giúp đem lại sự an toàn cho người bệnh.
Tiêm vắc xin là giải pháp hữu hiệu nhất, đặc biệt là bị bệnh do virus. Vắc-xin là chế phẩm có tính kháng nguyên, có thể là vi khuẩn và virut đã bị giảm độc lực hoặc các vi sinh vật bất hoại, đã chết hay chế phẩm từ vi sinh vật, dùng để tạo miễn dịch đặc hiệu chủ động. Vắc-xin sẽ khiến hệ miễn dịch “ghi nhớ” và tạo ra kháng thể chống lại nó. Khi bạn tiếp xúc với tác nhân gây bệnh thực sự, hệ miễn dịch sẽ nhận ra và có khả năng chống lại.
Phân biệt rõ khác biệt giữa vi khuẩn và virus có ý nghĩa quan trọng đối với người bệnh. Điều này cần thiết khi tình trạng lạm dụng kháng sinh đang xảy tràn lan ở Việt Nam. Khi tất cả đều hiểu được thì việc sử dụng kháng sinh vô tội vạ mới có thể được xử lý dứt điểm.
